De Hoofstie
Uit SHGwiki
Een passage uit "de Hoofstie". Een door Jan Kottink in het fonetisch oudGeesters geschreven roman over het wel en wee van een Geesterse boeren familie in oorlogstijd.
Voor meer informatie over de schrijfwijze: kijk op de site van Jan Kottink.
Vôlôp oarloog.
De lange wiinteroovndn wann vuurbij en het vuurjoar drung zich ôp. Herman en zien* voolk wusn dat tr wier n hoop weark te wochn stön. Het laand môs wönn umbowd en dat bown gön voer vuur voer. T peard treuk* de plôôg. En n boer stöarn meet n plôôgstet de plôôg duur de grôngd. Het nam oarig wat tied* in beslag vuurdat het hiile laand um was. Zonnen boer môs hiil wat oofvôôtn. De veuggelks kenn dat bown presies, benaamd de bowmenneks, want in die loosse grôngd zat veul* ôngemak. Zej vlöagn eevn* ôp en gön dan wier zitn. Aajt zon 10 meter achter n boer an.
As het gön um de greutte van het laand dan prootn ze in vrôôgere tiedn* van nen ‘moargn’. Nen ‘moargn’ was zoveul** laand as nen boer in één moarn kôn plôôgn, mer de greutte doarvan was vuur ieddern streek* vôlkomn aans. Bij klennere stukn grôngd wönn dr ok wa* prootn van ‘roe’. Ne ‘roe’ was zon 14 m2. Ok ‘eel’ was wa* bekeand.
In de tied* van de dreeschigtige maark Geester, Maaner en Vas prootn ze van ne ‘waar’. De Dreeschigt was nen ônmuenign grôôtn mös noardluk van Geester, woar noe* de doarpn t Langven en Maanerven ligt. En nen boer meet ne waar nuem ze nen ‘gewaarde’ boer. Zukke boern hann ok stemreecht ôp de maarkvegadering. Zonne vergadering wönn ne ‘hoolting*’ nuemd.
Wo* grôôt was noe* ne ‘waar’? Meester Rörink schrif in zien* bôôk ‘Kerkelijk en Wereldlijk Twente’ van 1911 dat ne vôlle ‘waar’ zoveul** grôngd was as nen boer in 4 moarnn kôn plôôgn. De Hoofstie*- har vrôôger 3 waarn en was doarmeet de greutste* boerderij in umtreek*.
As dat bown dan kloar was dan môs de roog* zeajd wönn. Earst wönn de grôngd noog fien eegd, zoodat het zood dr better vat ôp kôn kriegn. Dat zeajn gebuurn meet de haand vanoet n zeajlôôp. En as dan meet* de bats de kaantn van het laand n luk wönn ôpstökn dan lag t laand dr schier bij en môg Oanzn Leevn Hear de reest* dôôn.
Ok het vii môs noar de weer. Earst gön het jôngvii en later het meelkvii. Mer allerearst mös het takdrood wönn nookeekn-* en woar neurig venijd wönn, want ie* hann dr mangs brekdears bij. Brakn ze dr dan noog oet* dan wönn ze kneehalsterd. Benaamd de kalver, die swiinters in n stal geböarn wann, wönn hiilmool geek* as ze in de boetn-lôcht* kwamn. Het wear maakn ear kats ôp n biester*. Zej beesn* duur de weer en gönn dwes duur het takdrood. Zej zagn het nich ees. Vaak môs dr weel* vuur t drood goon stoon, n hoop spiktakel maakn en dan beesn* ze wier de annere kaant oet*. Antleest* wann ze oetbôld en begunn ze heanig wat an het greus* te snoevn en te vretn. Zej hann noog gen greus* zeen, mer ens wusn ze dat het te etn was. Het was asof het ear kunnig vuurkwam.
En as die kalver dan good n mool boetn* wann dan kwamn de meelkbeest. Dat gön heanig ovver. Zej kenn het knapn van de zweup* noog wa* van het vegangn joar. Vuur de boernlue zeulf* betiiknn dat, dat zej smonns a vrôô in de weer zatn. De beest wönn toen noog meet de haand mölkn. Al meet al brach het vuurjoar dreekt* a* n hoop weark meet.
En as dan szommers n hiil ees* vôl stön meet roog* en de wiind speuln* meet de roog* zooas de wiind noe* noog speult* meet het water van de zii, jaa dan, dan har n boer zien wil, dan was al zien* weark nich umzuns west.
N oarloog was noe* in vôln gaank. Aldaag vlöagn de vleegmesienn van de Engelsn en Amerikaann ovver Twente ôp weeg noar de Pruus*. Ie kônn ze van wiedn* a höarn ankomn. Het eentôônig gedreun van de motoarn. Mangs wann ze meet zoveul** dat oe* de grôngd hoast dôbn ônner de vuet as zej ovvervlöagn. Wo mear dr hen vlöagn, wo leever de lue het hann, want zo* heanig an hann ze nen ônmuenign hiikel an de Pruus* kreegn*. De Duutsers hann het dr ok noar maakt, vuenn de lue.
Doeznden bômn löatn ze doar valn en eevn* zo* good ok doeznden doo lue. Alns wönn kepoot smeetn* meet de bedôôling um Duutslaand ôp de knee te kriegn. Mer de Pruuzn wann too en gavn het een twee dree nich ôp.
Zej vlöagn ok snachts en dan stakn de Pruuzn de zuek-leechtn* an, zoochn* meet den leechtstrool *-n hemmel oof* en prebearn zodeunig ne mesien in die strool te kriegn. Mangs lukn dat ok. Ôp n Flearinger ees* stönn n stuk of wat van die zuekleechtn*. Zej stönn links vlak an de stroot aj van Tubbig noar Flearingn fietsn. Dizn schriever heef* ze zeen stoon.
Mer as die bômnwerpers van die jagers bij zich hann, dan was dat leecht* vaak rap oet*. Want wat van die jagers wann van die wooghels en deukn ôp n koop noar daaltn en begunn dreekt* te scheetn. En oet* was t leecht*. De kooggeln vlöagn de Pruuzn um de oarn. Die jagers dat wann van die Spitfires. Zej wann zo* brutool en zo* rap as nen ketiiker. De Pruuzn hann dr gen haand water teegn*.
N schriever weet* zich ok good te herinnern dat hej soovnds in beer* lag. Het was half 10. Dr was veul* gebrôm en gescheet in de lôcht. Dan inees n hôôg gefleut. Dr môs wat noar ônnertn komn. En jowa**, inees n ôn- muenig gedôb. Bômn die ôntplôfn. Het hiile hoes* schudn. Het was asof de muurn goolvn*. Mer gelukkig alns bleef stoon en alns bleef hiil. Woar wann ze veuln*?
N annern monn was bij wiinkelear Hemmer teegnovver* de keark ne grôôte roet* kepoot. Die roet* har schien-buurluk den druk reecht ôp zich an kreegn*. De bômn wann veuln* achter Hemmers Jan in het heedveeld-*, wat zej vrôôger het Witte Ven nuemn. Dree of vear grôôte bômngeat in de grôngd. Doar lag ok n stet van de vleeg-mesien.
In Geester môs dr ôp beveel van de Duutsers ne blookplôôg* komn. Die was dan verantwoardluk vuur alns wat dr zooal gebuurn. N kefeehôôler was doar ok lid van.
Het wees zich oet*, dat de vleegmesien was veuln* bij Eulliemeullers Gajt (Oliemulder) an de Venweeg*. Alliin n rôômp lag doar. Gajt har n val nich ees höard. Toen hej in n deuster van het hoes* was vôtlôôpn was hej dr steel teegn* anlôôpn, har hej zeegd*.
De mesien was kenluk van het Ôôstn kömn noo zej was anschötn. Achter Hemmers Jan wann de bômn en n stet veuln en was doarnoo wiedder richting t Vreeznven vlögn.
Is toen wier dreajd noar t Ôôstn en is bovn het treekgat tuske Peulmens en Bôôjink Jantje n motor velöarn. Het was toen nen tunnel wönn, want tuske t treekgat en n rôômp bij n Eulliemeuller lagn 4 vleegers dood in het heed. De mesien is kloarbliekluk an t koopbooltern** kömn, woarduur de vleegers dr zint oetslingerd*. Den tunnel was toen nich zo* hôôg mear west, want één van die pilootn was in nen döarnbôs veuln* vlak an de weeg* en lag nen meter van de stie woar hej veuln* was. Hej môs dus noog eevn* lefd hemn en was nen meter kröpn. Eén vleeger zat noog in n rôômp. Dood. Hej was n board-schutter en heef meschien good vast zetn.
Mer ônbegriepluk* was dat de poostdoef*- noog in levn was. De blookplôôg heef* de doef dr oethaald*. De Duutsers* wann dr toen noog nich. Die wusn dreekt* nich woar die mesien was daalkömn. Toen het smonns good leecht* was heebt* ze de doef n briifke achter n riink doonn en an de annere kaant van t hoes* loos lootn. Voolgs informaatsie achteroof* is de doef ok in Englaand ovverkömn.
De doo vleegers wönn ôp last van de Duutsers bij mekaar haald en zolang* te reustn* leegd* in het liekhuuske** achter de katechismuskamer bij n kearkhoof in Geester. Zej zint nich in Geester begrövn. Woarum nich? Dat weet* dizn schriever nich.
Het was zon luk in dezeulfde* tied* dat tr vlak ovverdag ne braannde vleegmesien hiil leag vanoet het Zuunn* reecht ôp het doarp ankwam. Nen dikn zwatn rooksliert treuk* de mesien achter zich an. De vleegers sprungn dr a oet*. En toen zej an de parasjuut höngn wönn zej beschötn duur de Duutse jagers. Krimineel gedrag van die Duutse vleegers, mer zej hann de ellean in Duutslaand meschien a* zeen. Zej wann vebitterd. N vleeger van die ange-schötn mesien heef schienbuurluk het doarp Geester a zeen lign, want vlak vuur het doarp dreajn de mesien zich um en vlög wier noar het Zuunn*. Het kôn nich oet-blievn*-. Nen ean wiedder veul* de mesien noar daaltn. Presies tuske dree boerderijn in. Vlak bij Haagnvoart. Dr wönn deetieds* zeegd* dat dr noog nen angeschötn piloot ôp het biljat heef* legn bij Moshoes in Albearg.
Het was Zundag 17 Septemmer 1944. De zun schienn vôlôp en dr was weenig wiind. Stroolnd wear dus. Naar ange-naam um boetn* te wezn. Het was um en noobij 12 uur toen dr vanoet* het Zuunn* inees ne ônmuenige kooppel vleegmesienn kwam en reecht ovver het doarp noar het Noarnn vlöag. Dr stön inees veul* voolk ôp stroot en nums snapn woarum ze van Zuud* noar Noard vlöagn. Normalerwiez vlöagn zej aajt van Weest* noar Ôôst. Duutslaand in. En wierum noar t Weestn*.
Mer toen inees kwam het hiile spul wierum en vlöagn ze wier noar t Zuunn*. Zej wann dus ens vuurbij Geester dreajd. En wier vlöagn ze reecht ovver t doarp. En in die kooppel vlöagn ok zwatte mesienn meet*. Zwatn? Wat raar? Woarum zwat? Gewoonluk glumn ze almool, want het was alminium Later in n mirrag wönn alns duudluk*.
Operaatsie ‘Market Garden’ was begunn. En één van de anvleegroetes was ovver Geester west. Schienbuurluk ne mislejding vuur de Duutsers. Noar n oarloog wönn het duudluk* dat die zwatte mesienn zwevers wann west, die vôl zatn meet parasjutistn. Zej wann sleept* duur de motormesienn en zint land ôp n grôôt heedveeld-* bij Oosterbeek, de Ginkelse Hei.
De geschiedenis heef* leard dat Market Garden vuur de gealliearn n grôôt hermennekn is wönn.
